Trong một quốc gia đa tộc người như Việt Nam, mối quan hệ giữa tộc người với cộng đồng quốc gia - dân tộc có vị trí rất quan trọng, được coi như căn cốt của vấn đề dân tộc. Tộc người (Ethnicity, Ethnic Group) là cộng đồng có chung ngôn ngữ, văn hóa và ý thức tự giác tộc thuộc. Quốc gia - dân tộc (Nation - State) là siêu cộng đồng dân cư, được hình thành và phát triển trên cơ sở của nhiều nhóm cư dân có chung lãnh thổ; thống nhất về hệ thống chính trị, kinh tế, xã hội; sử dụng chung một ngôn ngữ; chia sẻ những giá trị chung về văn hóa và được sự quản trị của một nhà nước.
Đặc trưng cơ bản của tộc người, là cộng đồng dân cư tự nhiên (Natural Grouping), hay rõ hơn, cộng xã hội - văn hóa; và tình cảm tộc người là sức mạnh lớn nhất cho cố kết tộc người. Còn đặc trưng cơ bản của quốc gia - dân tộc, là một cộng đồng kiến tạo, hay rõ hơn, cộng đồng chính trị - xã hội - văn hóa. Cộng đồng này hình thành do sự vận động, phát triển của kinh tế - xã hội, của lịch sử; và đặc biệt, có sự tác động mạnh mẽ của chính trị - tức sự quản trị của nhà nước. Bởi vậy, tình cảm cá nhân gắn kết chặt chẽ với ý thức, trách nhiệm công dân là cơ sở quan trọng để tạo nên sự cố kết.
Tộc người và cộng đồng quốc gia - dân tộc có mối tương tác chặt chẽ. Sự phát triển của tộc người trong đất nước liên quan mật thiết với cộng đồng quốc gia - dân tộc, vì dưới góc độ cấu trúc, tộc người là thành tố của cộng đồng này; còn từ góc độ chức năng, tộc người cũng tiếp nhận các nhân tố chung của cộng đồng quốc gia - dân tộc để tạo nên sự kết nối giữa các cộng đồng dân tộc, tôn giáo, giai cấp, nhóm xã hội... Tuy mối quan hệ của tộc người với cộng đồng quốc gia - dân tộc rất quan trọng, song thời gian gần đây ở Việt Nam chưa được quan tâm đúng mức, kể cả trong ngành dân tộc học/nhân học và các ngành khoa học liên quan.
Như mọi cộng đồng khác, tộc người và cộng đồng quốc gia - dân tộc có sự đổi thay, phát triển trong những điều kiện mới, dưới tác động của các yếu tố tự nhiên, chính trị, kinh tế, xã hội và văn hóa mới. Hiện nay, Việt Nam đang tiến hành phát triển kinh tế thị trường và hội nhập quốc tế. Trong bối cảnh đó, có thể nêu một số câu hỏi như sau: 1. Tộc người và cộng đồng quốc gia - dân tộc sẽ phát triển như thế nào ? 2. Mối quan hệ của tộc người với cộng đồng quốc gia - dân tộc sẽ ra sao ? và 3. Làm thế nào để giải quyết tốt mối quan hệ ấy ?
Những vấn đề nêu trên đang được một nhóm nghiên cứu của Viện Dân tộc học do PGS.TS Vương Xuân Tình đứng đầu thực hiện. Diễn giả sẽ trình bày các ý tưởng, những thách thức trong nghiên cứu và hy vọng nhận được sự đóng góp của người tham dự tọa đàm.
Vấn đề dân tộc sau 30 năm Đổi mới ở Việt Nam
